Twee dienstmakkers en één kind

Het verhaal van Veronique Dudek over haar vader Mart Moors

Onze opa Martin heeft in Indië gevochten. Hij en mijn oma gingen regelmatig naar reünies van Indiëveteranen. Op een van die bijeenkomsten schijnt mijn oma uitgevallen te zijn tegen een man: ‘Jij hebt je kind achtergelaten in Indonesië’. Het werd een hele rel, want er zaten een heleboel mensen om hen heen. Waarom viel ze zo uit en wie was die man op wie ze zo boos was? Was dat zomaar iemand van wie zij wist dat hij een kind had achtergelaten? Of was het misschien Jan Muller, de biologische vader van onze vader?

Opa Martin was verloofd in Nederland toen hij naar Indië vertrok met de Tijgerbrigade, 5e Genie Veldcompagnie. In Salatiga heeft hij vermoedelijk mijn oma leren kennen, een echte Javaanse. Ze heet Wasini, oma Sientje voor ons. In 1948 trouwden ze. Mijn vader Mart is niet zo lang daarna geboren. Hun kind, dachten we altijd.
Dat huwelijk gaf nog een boel gedoe destijds. Ze kregen van de krijgsmacht geen toestemming om te trouwen. Zelfs de inlichtingendienst schijnt er bij betrokken te zijn geweest. Hij was in Nederland verloofd, misschien had dat er mee te maken. Twee maanden voor de geboorte van mijn vader had hij die Nederlandse verloving verbroken omwille van oma Wasini. Na zijn demobilisatie kreeg opa Martin ook niet meteen toestemming om met vrouw en kind naar Nederland af te reizen. Uiteindelijk zijn ze pas na 1951 naar Nederland gekomen. Mijn oma was toen al zwanger van hun tweede kind.

‘Hij is niet van mij’

Als opa Martin dronken was, riep hij wel eens ‘die daar is niet van mij’ en wees dan naar mijn vader Mart. Dat vond mijn vader natuurlijk nooit leuk. En er gingen meer van dergelijke insinuaties over hem rond. Maar er werd nooit openlijk over gesproken. Het was echt zo’n familiegeheim. Ik viste er wel eens naar bij mijn vader wat ze bedoelden, maar hij wilde er niks over zeggen. En toch, je wist dat er iets niet klopte. Ik heb ook altijd het gevoel gehad dat wij anders zijn dan de rest van de familie. We hebben een ander postuur, een ander karakter. We hebben best een verhitte familie, maar mijn broers, mijn vader en ik zijn juist rustige types.
Toen mijn vader in 2012 overleed, staken de geruchten weer opnieuw de kop op: jullie vader is niet echt van opa. Ik dacht: nu wil ik wel eens weten wat er aan de hand is.

Een vriend van jullie opa

Mijn tante, de zus van mijn vader, ging vorige maand naar Indonesië. Ik heb haar gevraagd of ze bij nog levende oudere familieleden wilde informeren hoe de vork in de steel zat. Ze heeft navraag gedaan bij de jongste zus van mijn oma. Zij beaamde: ‘nee, jullie echte opa was een vriend van jullie opa Martin.’ Deze man, de militair Jan Muller uit Arnhem, kwam regelmatig langs bij mijn oma en haar ouders. Hij zat bij het 3e peloton Bruggenbouw, 5e Genie Veldcompagnie van de T-brigade. Hij en mijn oma raakten blijkbaar bevriend. Of meer dus. Hij zou de biologische vader van mijn vader zijn.

Ik heb een foto gevonden van Jan Muller uit 1947. De kans dat Jan Muller de biologische vader is van onze vader, is inderdaad heel groot. Het past ook meer bij ons postuur: hij zou een grote flinke kerel zijn geweest. Op die foto draagt hij een trouw- of verlovingsring. Dus misschien had hij al een vaste relatie in Nederland en is dat de reden dat hij mijn oma en hun nog ongeboren kind in de steek heeft gelaten? Jan Muller nam geregeld zijn dienstmakker Martin mee bij die bezoekjes aan mijn oma. Ze zaten in hetzelfde peloton. Is die dienstmaat, mijn opa Martin, ook verliefd geraakt op Sientje en heeft hij de fakkel overgenomen toen Jan Muller het liet afweten? Of heeft hij Jan Muller van zijn troon gestoten?
Ik heb brieven gevonden van mijn opa Martin aan zijn broer in Nederland, uit de periode 1946 – 1951. Na het verbreken van zijn Nederlandse verloving schrijft hij voor het eerst aan zijn broer: ‘ik krijg een kind’! Dat is vlak voor de geboorte van mijn vader. Waarom heeft hij daar in eerdere brieven niet over gerept? Als je terugrekent kan mijn vader inderdaad bijna niet het kind zijn van opa Martin. Mijn vader Mart is geboren in 1948 in Salatiga en moet verwekt zijn medio november 1947. In die periode lag opa Martin volgens de brieven aan zijn broer in het ziekenhuis te herstellen van malaria. Dat is toch best lastig, doodziek in het ziekenhuis liggen in Semarang en tegelijk een kind verwekken in Salatiga.

Die tante heeft tijdens haar familiebezoek op Java ook navraag gedaan bij de broer van mijn oma, maar die wilde niks vertellen. Wel dat mijn oma al op jonge leeftijd was uitgehuwelijkt, maar dat dat huwelijk niet is doorgegaan. Had dat misschien te maken met haar vriendschap met de Nederlandse militairen?

‘Houdt op met zoeken!’

Na terugkeer van mijn tante met de summiere informatie over de mogelijke biologische vader van onze vader, deed de familie een dringend beroep op ons: ‘stop met zoeken! Wat je oma ook heeft gedaan, ze deed het voor haar gezin.’ Maar dat past niet bij mijn Hollandse nieuwsgierigheid. Ik heb niet het gevoel dat ik de vuile was buitenhang. Er is al te veel en te lang gezwegen. De openheid van mij en mijn twee broers is heel on-Indisch. Onze zoektocht past niet in de Indische familietraditie. Ik ben er niet op uit mijn oma in diskrediet te brengen of iemand pijn te doen. Maar doorgaan op de oude voet, met al dat zwijgen, lost niks op. Je geeft iets bestaansrecht door het uit te spreken.
Het is niet extreem belangrijk of we onze biologische opa Muller of zijn familieleden vinden. Het is meer dat nu opeens een heleboel puzzelstukjes in elkaar passen, maar dat we er nog een aantal missen. We willen heel graag de puzzel compleet hebben, ook uit eerbied voor onze vader.

Veronique Dudek, dochter van Oorlogsliefdekind Mart Moors, mede namens haar broers Mart en Jac.

contactgegevens van Veronique Dudek zijn bekend bij redactie Oorlogsliefdekind