De huishoudelijke hulp was in werkelijkheid haar moeder

Op een natte, broeierige namiddag in februari 2012 ontvangen Jenny Dotulong en haar man ons gastvrij in hun huis in Jakarta Pusat. Jenny, schoonheidsspecialiste, vertelt haar levensgeschiedenis aan ons (Yanuar Siddharta uit Indonesie en Annegriet Wietsma, die gedurende twee weken is overgekomen uit Nederland). Het echtpaar Dotulong is in 1969 getrouwd. Uit het huwelijk zijn vier kinderen geboren. Inmiddels is het gezin ook verblijd met de geboorte van twee kleinkinderen. Maar Jenny weet bijna niets van haar eigen moeder en vader.

Moeder Rukiyah en vader Jan Hansen

Jenny is geboren in Serpong, een wijk in de buurt van Jakarta, op 20 februari 1949. Zij is de dochter van Rukiyah, een Indonesische vrouw. Haar vader Jan was een Nederlander: J.F. Hansen van de 7 December Divisie. Militair Hansen was als legerarts werkzaam in de kazerne tijdens de koloniale oorlog in Indonesië. Moeder Rukiyah werkte op dezelfde kazerne in de administratie. Op een dag was Rukiyah ziek en heeft Hansen haar onderzocht. Daar is het liefdesverhaal begonnen. Sinsdien zijn ze niet meer te scheiden. Op een gegeven moment vatten ze het  plan op om te trouwen, maar helaas waren de ouders van Rukiyah het daar niet mee eens. De ouders wilden niet dat hun dochter met een bezetter ging trouwen. Hun liefde was echter zo sterk dat ze toch besloten hebben om in het huwelijk te treden, zonder de zegen van Rukiyah’s ouders.

Hun huwelijksinzegening is in een kleine kring gevierd en maar door weinig mensen bijgewoond. Een van de aanwezigen was een goede vriendin van Rukiyah, Sana, die ook als huwelijksgetuige optrad. Sana heeft haar vingerafdruk nog aangebracht op de huwelijksakte.  
In dezelfde periode dat Rukiyah in verwachting raakte, kwam een slecht bericht. Hansen moest terug naar Nederland. Hij heeft Rukiyah gevraagd om mee te gaan, maar Rukiyah was bang. Ze had geen idee hoe het leven in een vreemd land er uit zou zien. Het was zo’n ver land en ze sprak de taal niet. Nog andere factoren hebben het echtpaar gedwongen om uiteindelijk afscheid van elkaar te nemen.

De adoptie van Jenny

Dochter Jenny werd geboren nadat vader Hansen was vertrokken naar Nederland. Wat moest Rukiyah doen? Terug naar het ouderlijk huis was de enige optie. Daar wachtte haar echter een nieuw probleem: Rukiyah was welkom om terug te komen bij haar ouders, maar zonder haar dochtertje, die pas een paar dagen oud was. Haar islamitische ouders zagen het helemaal niet zitten als hun dochter als ongetrouwde moeder met een kind van de bezetter thuis zou komen. Zodoende heeft moeder Rukiah de kleine Jenny op de leeftijd van 9 dagen aan Ani gegeven. Ani was een jongere zus van Sana, de getuige bij hun huwelijk. Ani had al een zoon van 8 jaar en wilde graag nog een dochter hebben. Maar na de geboorte van de zoon had Ani een operatie ondergaan waardoor haar baarmoeder was weggehaald. Jenny was dus zeer welkom in dit gezin.

Zo ging Rukiyah terug naar haar ouders en werd baby Jenny geadopteerd door haar nieuwe moeder en vader. Maar Rukiyah kon haar dochter niet zomaar vergeten. Ze kwam regelmatig op bezoek bij de familie waar haar kindje opgroeide. Ze bracht lekkere hapjes mee voor Jenny, en als Jenny ziek was, verzorgde zij de kleine met liefde. Jenny wist echter niet dat Rukiyah haar echte moeder was. Zij noemde haar ‘bibik’, de benaming voor huispersoneel in het Indonesisch.
Toen Jenny tien jaar oud was, vertrok het gezin waarin zij opgroeide naar Menado, een stad in Sulawesi, waar haar adoptievader vandaan kwam. Het contact met ‘bibik’ Rukiyah raakte verbroken.
Zes maanden later keerde de familie terug naar Jakarta. Ze hebben nog een tijdje in het oude huis gewoond voordat ze later naar Ancol verhuisd zijn.

Rukiyah heeft via haar vriendin Sana (de zus van adoptiemoeder Ani en dus Jenny’s ‘tante’) wel geprobeerd te achterhalen waar haar dochter gebleven was, maar Sana wilde geen antwoord geven. Ze zei dat ze haar dochter gewoon moest vergeten en Jenny niet meer op moest zoeken. Anders zou Jenny er waarschijnlijk toch achter komen dat Rukiyah haar biologische moeder was, in plaats van Ani. En de familie dacht dat dat niet goed zou zijn voor ouders en kind.
Jenny heeft al die jaren nooit geweten dat moeder Ani en haar vader niet haar echte ouders waren.
Zoals Jenny ook pas vele, vele jaren later hoorde, dat moeder Rukiyah nog wel geprobeerd heeft haar spoorloze dochter terug te vinden. Maar de twee hebben elkaar nooit meer ontmoet.

De waarheid

Jenny groeide op. Ze kreeg genoeg liefde van haar adoptieouders. Toen zij haar man ontmoette en met hem ging trouwen, leek het er even op dat het geheim onthuld zou worden. Haar ouders vertelden het de toekomstige bruidegom, maar ook deze durfde het Jenny niet te vertellen. Haar adoptiemoeder overleed in 1986 op de leeftijd van 62 jaar. Een jaar later overleed ook haar adoptievader. Het overlijden van haar ouders betekende een nieuwe fase in haar levensverhaal. Want op het moment dat de erfenis verdeeld zou worden, hoorde Jenny van haar broer dat de man en de vrouw die ze altijd mammie en pappie noemde, eigenlijk niet haar biologische ouders waren. En zo begon Jenny’s zoektocht.

Ze ging op zoek naar mensen die haar over haar werkelijke achtergrond konden vertellen. Degene die precies wist hoe het verhaal in elkaar stak, was natuurlijk Sana, zus van haar adoptiemoeder en goede vriendin van haar echte moeder. Zij was toch ook getuige bij het huwelijk van haar biologische ouders geweest. Ook dat wist Jenny niet, maar dat hoorde ze allemaal toen zij haar tante bezocht met het verzoek om informatie.
Met tranen in de ogen hoorde zij voor het eerst de waarheid over haar leven.  Een foto van een jonge dame die Sana aan haar liet zien, deed haar denken aan de vrouw in haar kindertijd: de bibik die trouw bij haar op bezoek kwam en haar verzorgde als ze ziek was. Die vrouw, die zij altijd bibik had genoemd, was haar biologische moeder! Dat was heel pijnlijk voor Jenny om te horen.

Sana vertelde ook over haar vader, die een Nederlander bleek te zijn. Opeens vielen alle vragen, die ze zich altijd had gesteld toen ze klein was, als puzzelstukjes in elkaar.  Waarom ben ik lichter van kleur en heb ik blond haar terwijl mijn broer donker is en zwart haar heeft? Waarom riepen mijn vrienden me op school altijd bule (blank) na of Belanda (Nederlandse)? Zij herinnerde zich opeens ook een keer, toen haar moeder haar een flinke straf gaf, dat een buurvrouw zei: ‘hoe kun je nou je dochter zo’n harde straf geven? Dat zou je niet doen als het je eigen dochter zou zijn’. Jenny had daar toen helemaal niks van begrepen en er dus ook geen aandacht aan besteed. Zelfs haar vraag aan bepaalde mensen, waarom niemand haar al die jaren had verteld dat Rukiyah (waarvan zij dus altijd had gedacht dat het huispersoneel was) haar echte moeder was, leidde tot een onbevredigende antwoorden. Niemand durfde de waarheid te vertellen, toen niet en later ook niet. ‘We waren bang voor het verdriet van je pleegmoeder’, zeiden ze, en daar lieten ze het bij. Zelfs toen moeder Rukiyah aan de mensen had gevraagd waar haar dochtertje naar toe was verhuisd, durfde niemand dat aan haar te vertellen. Jenny heeft uiteindelijk van Sana gehoord, na lang aandringen, dat haar moeder Rukiyah al jaren daarvoor overleden was.

De hoop

Het geheim is ontsluierd. Het verhaal is verteld. Wat moest Jenny nu doen? Een van de kinderen van Jenny die in Nederland studeert en zich daar heeft gevestigd, kwam op het idee om naar zijn grootvader Hansen te zoeken, de biologische vader van Jenny. Met behulp van vrienden, is hij een zoektocht begonnen. Jenny vond dat eerst niet zo nodig, maar later dacht zij: Als mijn vader overleden is, wil ik toch graag zijn begraafplaats bezoeken. En  misschien heb ik ook halfbroers of halfzusters. Dat zijn onder andere de dingen die Jenny hoopt te vinden.  In 2007 hebben ze een oproep gedaan via het televisieprogramma Spoorloos. Maar er is geen reactie gekomen.

Helaas heeft de zoektocht nog geen resultaat opgeleverd. En nu vertelt Jenny ons, met af en toe tranen in haar ogen, haar levensverhaal. Het zoeken is nog lang niet ten einde. Misschien kan ze op deze manier, door plaatsing van haar verhaal op www.oorlogsliefdekind.nl, haar Nederlandse familie alsnog vinden.

Interview: Annegriet Wietsma

Tekst & vertaling uit het Indonesisch: Yanuar Siddharta

De contactgegevens van Jenny Dotulong zijn bij de redactie van Oorlogsliefdekind bekend.